Από την έντυπη έκδοση Συνέντευξηστον Γιώργο Σακκά [email protected]Στα ιδιαίτερα σημαντικά επιτεύγματα που προκύπτουν από τον «γάμο» της φαρμακοβιομηχανίας -η οποία μετουσιώνει την καινοτομία σε παράταση και βελτίωση της ζωής- με τη σύγχρονη τεχνολογία, αναφέρεται στη «Ν» η κ. Σόνια Μουσαβερέ, διευθύντρια Τμήματος Επικοινωνίας και Δημοσίων Σχέσεων της Bayer Ελλάς. Οι δράσεις της Bayer αποτελούν χαρακτηριστικό παράδειγμα της επιτυχίας του «γάμου» φαρμακοβιομηχανίας και σύγχρονης τεχνολογίας. Χαρακτηριστικά παραδείγματα των δράσεων αυτών αποτελούν τα προγράμματα «Grants4Indications» και «Grants4apps». Το πρώτο συγκεντρώνει και επεξεργάζεται πρωτότυπες, και διαφορετικές από τις εγκεκριμένες ενδείξεις φαρμάκων της Bayer. Το δεύτερο αποτελεί ένα project «ανοιχτής καινοτομίας», που έχει να κάνει με applications, με κυριότερο στόχο την εξυπηρέτηση του ασθενούς. Επίσης υπάρχει και το «Grants4Tech» που έχει να κάνει με εφαρμογές ρομποτικής για την εξυπηρέτηση της έρευνας και της παραγωγής.Τα τελευταία χρόνια ολοένα και περισσότερο βλέπουμε την Bayer παρούσα σε σημαντικά δρώμενα που αφορούν την τεχνολογία. Θα αναρωτούνταν λοιπόν κανείς, πώς σχετίζεται τόσο έντονα μία εταιρεία με παράδοση στο φάρμακο και τα αγροτοχημικά με αυτόν τον τομέα…«Ο σκοπός της παρουσίας μας σε δράσεις και σημαντικές διοργανώσεις που έχουν να κάνουν με την τεχνολογία είναι να παρουσιάζουμε τα προγράμματα ανοιχτής καινοτομίας με βάση την ψηφιακή προσέγγιση που αναπτύσσουμε. Θέλουμε να δώσουμε τη νότα μας, ότι αναζητούμε λύσεις από αυτόν τον χώρο. Εμείς ως εταιρεία έχουμε την καινοτομία στις βιοεπιστήμες. Τα φάρμακα, οι υπηρεσίες μας στον χώρο της υγείας και της γεωργίας, οι δραστικές ουσίες που έχουμε ανακαλύψει, μετουσιώνουν την καινοτομία που θα λάβει κάποιος από εμάς. Όπως επίσης και το πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί, το πρωτόκολλο που πρέπει να ακολουθηθεί. Αλλά το πώς μπορεί να εφαρμοστεί και να έχει το μέγιστο αποτέλεσμα η δική μας καινοτομία, αυτό θα μπορέσουμε να το πάρουμε από την τεχνολογία».Δηλαδή η τεχνολογία στον φαρμακευτικό κλάδο προσπαθεί να ενισχύσει τον τομέα της έρευνας ώστε αυτή να αποκτά νέες ταχύτητες και να μη χρειάζεται ένα μεγάλο διάστημα για να βλέπουμε τα αποτελέσματά της;«Αυτό είναι το ένα, το ότι δηλαδή η τεχνολογία μπορεί σίγουρα να φέρει πολύ πιο γρήγορα τα αποτελέσματα της έρευνας και να επιταχύνει για κάποια νοσήματα που δυστυχώς αυξάνονται με καλπάζοντα ρυθμό. Το δεύτερο είναι ότι έχουμε ανάγκη για καλύτερες παραγωγικές διαδικασίες. Δηλαδή να παράγουμε πιο γρήγορα, με απόλυτη καθαρότητα, με ασφάλεια, πληρώντας όλες τις προδιαγραφές. Εκεί πάλι χρειάζεται ιδιαίτερα η τεχνολογία. Έχουμε λοιπόν τον πυλώνα της έρευνας, έχουμε τον πυλώνα της παραγωγής και έχουμε και τον πυλώνα που είναι από εκεί και πέρα η συμμόρφωση. Δηλαδή το πώς ο ασθενής θα λάβει τη θεραπεία του. Και εκεί χρειαζόμαστε την τεχνολογία. Αυτό είναι σημαντικό για τον ασθενή, γιατί θα είναι καλύτερα και δεν θα χρειάζεται αποθεραπείες και επίσης για το κράτος και για οποιοδήποτε ασφαλιστικό σύστημα που θα γλιτώνει τις επιπλοκές από τη μη συμμόρφωση».Άρα μέσα σε αυτό είναι και η τεχνητή νοημοσύνη… γιατί στη συμμόρφωση παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο και οι εφαρμογές σε κινητά τηλέφωνα…«Ακριβώς. Και για σκέψου μια λέξη να σου θυμίζει τα φάρμακά σου, γιατί δεν τα πήρες. Αυτό είναι το μέλλον. Με τη χρήση των ρολογιών π.χ. που σου μετρούν παλμούς, διάθεση κ.τ.λ. Όλη αυτή η τάση στα wearables».Ξέρουμε ότι η έρευνα στο φάρμακο έχει ανάγκη από δεδομένα. Εκεί η τεχνητή νοημοσύνη πώς μπορεί να εισφέρει σε όλη αυτή τη διαδικασία οργάνωσης των big data και τις εξελίξεις στa real world data;«Εδώ υπάρχει ένα πολύ σημαντικό κομμάτι, το οποίο το αξιολόγησαν οι αρμόδιες αρχές. Κάποια στιγμή έκαναν μια σύγκριση για κάποια σκευάσματα έχοντας μόνο τις κλινικές μελέτες. Οι μελέτες είναι σαφέστατα η απόλυτη ένδειξη της αξίας ενός προϊόντος, αλλά από εκεί και πέρα οι ασθενείς δεν βρίσκονται υπό συνεχή παρακολούθηση. Το προϊόν μπορεί να είναι εξαίρετο και να έχει μια αποτελεσματικότητα “Α” στις ιδανικές συνθήκες των μελετών. Στην πραγματικότητα όμως μπορεί να αποκλίνει από αυτή την αποτελεσματικότητα λόγω της μη συμμόρφωσης των ασθενών ή για οποιονδήποτε άλλο λόγο. Μπορεί, για παράδειγμα, κατά τη διαδικασία της κλινικής μελέτης μια παρενέργεια να αξιολογηθεί ως ήσσονος σημασίας, επειδή πολύ απλά είναι διαχειρίσιμη όταν ο ασθενής βρίσκεται στο ελεγχόμενο περιβάλλον του πρωτοκόλλου. Όταν όμως είναι σπίτι του και τον πιάνει το στομάχι του από τη θεραπεία, αυτό δεν είναι ήσσονος σημασίας, καθώς από μόνος του θα σταματήσει το φάρμακο. Εκεί λοιπόν σίγουρα τα real world evidence είναι όχι απλά αυτά τα δεδομένα καθημερινής κλινικής πρακτικής, είναι απαραίτητα για να αξιολογήσουμε και να ξέρουμε ότι το σκεύασμα όντως μπορεί να προσφέρει και έχει να δώσει στον ασθενή, στο σύστημα υγείας, στον θεράποντα ιατρό, σε όλους το πραγματικό όφελος. Άρα τα big data εκεί χρειάζονται…».Και νομίζω ότι στα big data υπάρχει και το εξής: πολλές φορές κάποια φάρμακα έχουν κι άλλη ένδειξη, την οποία δεν την ξέρουμε και προκύπτει επιπλέον ωφέλεια…«Αυτό σίγουρα… Υπάρχει περίπτωση κατά τη χρήση στο βάθος χρόνου να ανακαλύψεις ότι ένα σκεύασμα κάνει πολύ καλό σε κάτι για το οποίο δεν ενδεικνυόταν. Εμείς έχουμε κλασικό παράδειγμα την ασπιρίνη, ως αντιφλεγμονώδες, αναλγητικό, αντιπυρετικό. Στην πορεία ανακάλυψαν ότι αυτός ο μηχανισμός δράσης με μια χαμηλότερη δόση λειτουργούσε έτσι ώστε να αποφεύγεται η θρόμβωση των αγγείων. Και βγήκε στην Αμερική το 1900 με την ένδειξη της καρδιοπροστασίας.Αντίστοιχα μπορεί αυτό να ισχύει για οτιδήποτε. Στην Bayer έχουν κάνει το πρόγραμμα “Grants4Indications”, δηλαδή αν κάποιος έχει βρει μια πρωτότυπη ένδειξη -τελείως διαφορετική από τις εγκεκριμένες ενδείξεις-, στην οποία έχει όφελος από το φάρμακο της Bayer, όποιο φάρμακο κι αν είναι, από το πιο φθηνό μέχρι το πιο ακριβό. Ένα project, open-innovation, και επίσης συνδυάζεται μαζί με το “Grants4apps”, που έχει να κάνει με applications με κυριότερο στόχο την εξυπηρέτηση του ασθενούς, και το “Grants4Tech” που έχει να κάνει με εφαρμογές ρομποτικής για την εξυπηρέτηση της έρευνας και της παραγωγής».Η Bayer λοιπόν έχει ασχοληθεί ενδελεχώς με το συγκεκριμένο κομμάτι, δηλαδή ενώ θεωρείται μια παραδοσιακή φαρμακοβιομηχανία, εδώ και χρόνια έχει περάσει και στην επόμενη μέρα και η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι νέος όρος για αυτήν…«Ναι. Η Bayer αναγνωρίζει ότι το δυνατό της χαρτί είναι οι βιοεπιστήμες. Δυστυχώς δεν μπορείς να πας πιο μπροστά και να τις εφαρμόσεις σωστά αν δεν έχεις την τεχνολογία. Κι επειδή οι τεχνολογίες δεν είναι ίδιες, αναζητάμε μέσα από όλες αυτές τις πρωτοβουλίες ανοιχτής καινοτομίας να βρούμε πατήματα, συνεργάτες, συνοδοιπόρους, άλλες εταιρείες, ερευνητές… Άλλους ανθρώπους να προσφέρουν ακριβώς σε αυτό που έχει να κάνει με την τεχνολογία».Και ποια είναι τα βήματά σας μέχρι τώρα;«Η εταιρεία ξεκίνησε πρώτα το “Grants4apps” όταν είδε ότι έπρεπε να βρει έναν τρόπο για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του ασθενούς. Άρα λοιπόν βελτιώνουμε τα φάρμακα και πρέπει να διευκολύνουμε και τους ασθενείς να συμμορφώνονται με τις θεραπείες και να τις διαχειρίζονται πιο εύκολα. Από κει και πέρα δεν είναι η μοναδική τεχνολογία που μπορεί να βοηθήσει. Και έτσι εξέλιξε τις διαδικασίες με το “Grants4Tech” και το “Grants4Indications”».Κατά πόσο μπορούν αυτά τα προγράμματα να απευθύνονται σε ηλικίες που δεν είναι εξοικειωμένες με την τεχνολογία;«Αυτό είναι το στοίχημα της τεχνολογίας. Να προσπαθήσει να είναι φιλική προς όλους και αυτό αναγνωρίζει και η εταιρεία. Δηλαδή επιβραβεύει συνήθως εκείνες τις προσεγγίσεις που μπορούν να είναι εφαρμόσιμες σε πραγματικές συνθήκες».Είναι καλό το γεγονός ότι ένα αναγνωρίσιμο από όλους brand μπορεί να βοηθήσει και την τεχνολογία;«Ακριβώς. Για την Ελλάδα η Bayer θεωρείται Νούμερο 1 σε αναγνωρισιμότητα και σε εκτίμηση από το αγοραστικό κοινό και όχι μόνο για τους πελάτες. Έτσι μπορεί να περάσει και τη νέα τεχνολογία σε παλαιότερες γενιές».