Εν αρχή ην ο άνεμος. Αυτός που υπήρχε πριν από τον άνθρωπο και θα υπάρχει και μετά. Αυτός που έφερε Αχαιούς, Δαναούς και άλλους Ελληνες πολεμιστές στη μικρασιατική ακτή για να υποτάξουν την Τροία, αυτός που εμπόδιζε την εκστρατεία τους, έως ότου ο πρώτος τη τάξει βασιλιάς θυσίασε την κόρη του. Χωρίς τον άνεμο, δεν θα υπήρχε εκστρατεία, δεν θα υπήρχε λόγος. Χωρίς τον λόγο, ο άνεμος θα ήταν ασήμαντος – αιώνιος και ακαταμάχητος, αλλά εφήμερος, ασήμαντος.Χωρίς τον λόγο δεν θα υπήρχε, στην είσοδο της έκθεσης, η εικόνα του Αχιλλέα να ερωτεύεται την Πενθεσίλεια, βασίλισσα των Αμαζόνων, τη στιγμή που τη σκοτώνει σε μάχη, όπως τους απαθανάτισε ο Αθηναίος Εξηκίας σε μελανόμορφο αγγείο. Ούτε θα υπήρχαν τα σύγχρονα έργα από ξύλο, πηλό και ατσάλι του Αντονι Κάρο, οι «Σκαιές Πύλες», ο «Πρίαμος», ο «Θάνατος του Εκτορα». Τα αντικείμενα –είτε προϊόντα τέχνης, είτε αρχιτεκτονικά υπολείμματα, είτε από την εποχή του χαλκού, είτε σημερινά– εκτίθενται πάνω στον δαντελωτό ιστό του πιο εφήμερου, του πιο ισχυρού επιτεύγματος του ανθρώπου, του λόγου. Η ποίηση του Ομήρου είναι ο συνδετικός ιστός του κόσμου της μεγάλης έκθεσης «Τροία: μύθος και πραγματικότητα» που άνοιξε πριν από λίγες ημέρες στο Βρετανικό Μουσείο. Ενας κόσμος που δεν περιορίζεται ούτε στη γεωγραφική περιοχή της «Ιλιάδας» και της «Οδύσσειας» ούτε στην εποχή των τραγικών ηρώων του Ομήρου και του μαθητή του, Βιργιλίου. Χωρίς τον Ομηρο δεν θα υπήρχε Βιργίλιος· δεν θα υπήρχε το πλαίσιο συνείδησης και συμπεριφοράς που διαμόρφωσε τον αρχαίο ελληνικό κόσμο, που πρόσφερε τον ιδρυτικό μύθο της Ρώμης, που λειτούργησε και σαν οδηγός ευγενούς συμπεριφοράς στη χριστιανική εποχή, έως και τις ημέρες μας. Χωρίς τις αφηγήσεις για τις μάχες, τους έρωτες, τα μίση και τις προδοσίες, που πέφτουν σαν σπόροι στη φαντασία κάθε νέας γενιάς, τα αρχαιολογικά ευρήματα από τα τέλη του 19ου αιώνα δεν θα προσείλκυαν μεγαλύτερη προσοχή απ’ ό,τι αυτά σε αμέτρητες άλλες εκσκαφές σε όλο τον κόσμο. Χωρίς την ποιητική ορμή και εξαιρετικά δουλεμένη τέχνη της αφήγησης, χωρίς την αλήθεια τους για την ανθρώπινη φύση, οι λέξεις αυτές θα ήταν «έπεα πτερόεντα» – στιγμιαία, ασήμαντα, χαμένα. Ομως (παρά την αδιάκοπη παρέμβαση των ελληνικών θεών στα δρώμενα), τα λόγια του Ομήρου είναι χτισμένα από σάρκα και αίμα, από πόθο και φθόνο, από έρωτα και μίσος, από ελπίδα και θρήνο. Παίρνουν ζωή από τη φλόγα που καίει στην καρδιά κάθε ανθρώπου, δίνουν μορφή στη μοιραία στιγμή που η ομίχλη του πάθους θολώνει το μυαλό του εραστή, του πολεμιστή, του δολοφόνου. Παρουσιάζουν τον άνθρωπο όπως είναι, όχι μόνο όπως θέλει να είναι. Μέσα σε αυτή την πηγαία ειλικρίνεια, ο Ομηρος παρουσιάζει τον εχθρό –τους Τρώες– με τις ίδιες αρετές (ίσως και περισσότερες, στην περίπτωση του Εκτορα) και αδυναμίες των Ελλήνων (όπως ονομάστηκαν αργότερα). Το ομηρικό ήθος –βοήθα φίλους, βλάψε εχθρούς– ισχύει ακόμη σήμερα, παρά τις προσπάθειες του χριστιανισμού και ύστερα του Διαφωτισμού για τη συλλογική αποδοχή των κανόνων δικαίου. Οχι μόνο ισχύει, αλλά είναι η βάση του λαϊκισμού και του εθνικισμού που φουντώνει σήμερα – επειδή, πολύ απλά, βρίσκεται στον πυρήνα της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Ο Ομηρος –οι ραψωδοί που διαμόρφωσαν την «Ιλιάδα» και την «Οδύσσεια»– άντεξε επειδή έδωσε σχήμα, χρώμα, βάθος σε αυτά που ο καθένας θεωρεί δικές του σκέψεις και εμπειρίες, δικά του αισθήματα. Ο πόλεμος του Ομήρου είναι κάθε πόλεμος (όπως επιβεβαιώνουν φράσεις στρατιωτών τού σήμερα που αναρτώνται σε πινακίδες στην έκθεση), είναι η αιώνια προσπάθεια του ανθρώπου να διαχειριστεί τη βία και τις δυνάμεις που τον ξεπερνούν. («Είν’ η προσπάθειές μας, των συφοριασμένων·/ είν’ η προσπάθειές μας σαν των Τρώων», παρατηρεί ο Καβάφης.) Ο Οδυσσέας είναι η μορφή της ανθρώπινης ορμής για επιβίωση και επιστροφή στα οικεία, στην πατρώα γη, όσο κι αν αυτή αλλάζει (ο νόστος, ο θάνατος των μνηστήρων, η αγκαλιά της Πηνελόπης επαναφέρουν την τάξη, αλλά ο χρόνος περνάει, η Αθηνά αναγκάζεται να κάνει τον πατέρα Λαέρτη νέο πάλι, ο πιστός σκύλος Αργος πεθαίνει). Οι επιμελητές της έκθεσης (κλείνει στις 8/3/20) έχουν συγκεντρώσει σπουδαία έργα από τις συλλογές του Βρετανικού και πολλών άλλων μουσείων: ευρήματα από την Τροία, πάπυροι με αποσπάσματα ομηρικής ποίησης, έργα τέχνης εμπνευσμένα από τα έπη σε κάθε εποχή που μεσολάβησε έως τη δική μας. Οσο σημαντικά και εντυπωσιακά και αν είναι τα έργα και τα αντικείμενα, ο λόγος κυριαρχεί – από τυπωμένα αποσπάσματα ποίησης αναρτημένα στους τοίχους και την ανάγνωσή τους στα αρχαία ελληνικά και τα αγγλικά, έως βίντεο με γυναίκες πρόσφυγες από τη Συρία να λένε τα λόγια των σκλαβωμένων γυναικών της Τροίας όπως τα φαντάστηκε ο Ευριπίδης. Στις στιγμές σιωπής, κυριαρχεί ο άνεμος που ακούγεται από την πρώτη αίθουσα. Αιώνιος, μουγγός, αναμένοντας τον ποιητή του.Let's block ads! (Why?)

Πριν από τρεις ημέρες, γύρω στη μία τα ξημερώματα, άκουσα στριγκλιές στον δρόμο. Δεν έδωσα σημασία. Είναι μια ταλαίπωρη κοπέλα που φιλοξενείται στο ψυχιατρικό κέντρο της περιοχής και περνάει παραμιλώντας δυνατά, ενίοτε δε και στριγκλίζοντας. Ομως τις στριγκλιές τις διέκοψε ένας πυροβολισμός. Ο γνωστός στεγνός κρότος που δεν τον μπερδεύεις με εξάτμιση. Βγήκα στο μπαλκόνι για να διαπιστώσω ότι στο πεζοδρόμιο μπροστά στην είσοδο της απέναντι πολυκατοικίας ήταν πεσμένο ένα σώμα. Οι πρώτοι αστυνομικοί ήρθαν αμέσως, σαν να είχαν ειδοποιηθεί πριν από τον πυροβολισμό. Τους άκουσα να καλούν ασθενοφόρο και αμέσως μετά κατέφθασαν και άλλοι μοτοσικλετιστές. Ορισμένοι μπαινόβγαιναν στην πολυκατοικία. Μια παλιά πολυκατοικία στην πλατεία Βικτωρίας που εδώ και δύο χρόνια, σε ορισμένα διαμερίσματα, προφανώς νοικιασμένα από ΜΚΟ, κατοικούν οικογένειες μεταναστών. Κατάλαβα ότι το επεισόδιο είχε ξεκινήσει από ένα διαμέρισμα του τρίτου ορόφου. Το ασθενοφόρο δεν ερχόταν και οι αστυνομικοί συνέχιζαν να ψάχνουν με φακούς το πεζοδρόμιο. Σε λίγο εμφανίστηκαν δύο μαύρα αυτοκίνητα – έμοιαζαν με αυτά της Αντιτρομοκρατικής που βλέπουμε στην τηλεόραση. Σ’ αυτά επιβιβάστηκε η οικογένεια του τρίτου ορόφου, πέντε - έξι συν γυναιξί και τέκνοις.Το επεισόδιο είχε λήξει και η νύχτα έγινε κανονική. Κοινώς με τους καβγάδες των μεταναστών στον φούρνο της επόμενης γωνίας – «προχθές μαχαιρώθηκαν», με ενημέρωσε ο φίλος Νίκος του ανθοπωλείου. Να μην παραλείψω και τους ναρκομανείς που παρασκευάζουν τη δόση τους στις εισόδους των πολυκατοικιών στο μισό του δρόμου ανάμεσα στην 3η Σεπτεμβρίου και την Πατησίων. Αυτοί έχουν ξεφύγει από το παλιό τους στέκι στη Μαυρομματαίων και την οδό Αντωνιάδου δίπλα στην ΑΣΟΕΕ. Στην κανονικότητα συμμετέχουν και οι γλεντζέδες των Airbnb με τις μπίρες τους, που όταν έρθουν στο κέφι, φωνάζουν σαν να έχει βάλει γκολ η ομάδα τους.Διαπίστωση πρώτη: Η αστυνομία ήρθε αμέσως. Κάτι άλλαξε από την εποχή που η αστυνομία εμφανιζόταν έπειτα από δύο - τρεις ώρες. Διαπίστωση δεύτερη: Δεν πρέπει να υπήρξε νεκρός. Αλλιώς θα το μάθαινα απ’ τις ειδήσεις την επομένη. Διαπίστωση τρίτη εν είδει ερωτήματος: Γιατί πήραν όλη την οικογένεια και τι προκάλεσε τον πυροβολισμό, καβγάς ή κάτι άλλο; Διαπίστωση τέταρτη: Κάποιος χρησιμοποίησε πιστόλι. Πού το βρήκε και ποιος είναι; Μάλλον δεν θα το μάθουμε ποτέ. Διαπίστωση πέμπτη: Το συμβάν κατεγράφη σε απόσταση διακοσίων ή τριακοσίων μέτρων από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το καμάρι της βαριάς μας βιομηχανίας, του πολιτισμού.Πόσοι είναι οι πρόσφυγες και οι μετανάστες που κατοικούν σε διαμερίσματα στην περιοχή; Μαθαίνω ότι σε ορισμένα οι ένοικοι ποικίλλουν ανά δεκαπενθήμερο. Πόσοι εξ αυτών οπλοφορούν; Και το κυριότερο πώς περνούν τις μέρες τους και τι περιμένουν;H Black Friday μας μάρανε.Let's block ads! (Why?)

Μία από τις χειρότερες κληρονομιές του λαϊκισμού είναι η συκοφάντηση οποιασδήποτε πρωτοβουλίας που έρχεται από «τα κάτω» και μπορεί να μπολιάσει την αντιπροσωπευτική δημοκρατία, η οποία –ας μη γελιόμαστε– δεν είναι στα καλύτερά της. Η καχυποψία για τις «λαϊκές πρωτοβουλίες» έχει βάση, διότι στο όνομα του απροσδιόριστου λαού έγιναν εγκλήματα, και δεν εννοούμε μόνο τις καριέρες που έχτισαν κάποιοι. Πολλοί κολάκεψαν τους πολίτες με υποσχέσεις που δεν μπορούσαν να υλοποιηθούν και μετά δίχασαν τις χώρες τους φτιάχνοντας φανταστικούς εχθρούς για να δικαιολογήσουν την αποτυχία τους. Από την άλλη, ζήσαμε δημοψήφισμα με ερώτημα την... Debt Sustainability Analysis, που κόντεψε να τινάξει την Ελλάδα στον αέρα. Στη Βρετανία διακινήθηκαν χειρότερα ψεύδη, όπως τα περί «τουρκικής μεταναστευτικής εισβολής», που οδήγησαν στο Brexit.Με βάση αυτήν τη νωπή εμπειρία, πολλοί δεν είδαν με καλό μάτι την πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ για τη νομοθέτηση με λαϊκή πρωτοβουλία, πρόταση που αποδέχθηκε η κυβέρνηση και τελικώς στο άρθρο 73 προστέθηκε η εξής παράγραφος: «Με υπογραφή 500.000 πολιτών που έχουν δικαίωμα ψήφου, μπορούν να κατατίθενται έως δύο ανά κοινοβουλευτική περίοδο προτάσεις νόμων στη Βουλή, οι οποίες με απόφαση του προέδρου της παραπέμπονται στην οικεία κοινοβουλευτική επιτροπή προς επεξεργασία και εν συνεχεία εισάγονται υποχρεωτικά προς συζήτηση και ψήφιση στην Ολομέλεια του σώματος. Οι προτάσεις νόμων του προηγούμενου εδαφίου δεν μπορεί να αφορούν θέματα δημοσιονομικά, εξωτερικής πολιτικής και εθνικής άμυνας...». Σε αυτήν τη συνταγματική διάταξη κάποιοι είδαν την κληρονομιά της αμεσοδημοκρατίας που άνθησε στις «πλατείες» και άλλοι άκουσαν έναν αντίλαλο των «Αγανακτισμένων». Βάσιμες οι υποψίες, αλλά από την άλλη πρέπει να θυμηθούμε ότι υπάρχουν θετικές πρωτοβουλίες «από τα κάτω» που έμειναν στο συρτάρι, από τον φόβο θορυβωδών μειοψηφιών. Από το 2012, π.χ., λιμνάζει μια νομοθετική πρωτοβουλία που είχε αναλάβει ο τότε δήμαρχος Αθηναίων Γιώργος Καμίνης. Το σχέδιο νόμου, που έφτιαξαν οι συνταγματολόγοι Ν. Αλιβιζάτος, Αντ. Μανιτάκης και Μιχ. Βροντάκης, προέβλεπε κανόνες στις διαδηλώσεις των 50 ατόμων, αυτές που για ψύλλου πήδημα παραλύουν τα κέντρα των πόλεων. Το σχέδιο «αρχειοθετήθηκε» μετ’ επαίνων. Η εν λόγω πρωτοβουλία δεν ήταν ακριβώς «λαϊκή», αλλά ήταν «από τα κάτω», εκτός δηλαδή της τυπικής διαδικασίας. Τώρα τουλάχιστον θα συζητηθεί αν έχει ως προίκα 500.000 υπογραφές. Βεβαίως, υπάρχει ο κίνδυνος να χρησιμοποιηθεί η νέα διάταξη από τους λαϊκιστές. Αλλά σάμπως δεν εργαλειοποιήθηκαν τόσοι και τόσοι θεσμοί της αμιγούς αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας; Εν κατακλείδι, αυτό που πρέπει να θυμόμαστε είναι πως ο λαϊκισμός δεν ηττάται με νομοθετήματα. Απαιτεί διαρκή αγώνα...Let's block ads! (Why?)