Η ανάπτυξη του τουρισμού κρουαζιέρας – Νέοι προορισμοί στην Ελλάδα, το παράδειγμα της Ζακύνθου

<!-- --> Η ανάπτυξη του τουρισμού κρουαζιέρας – Νέοι προορισμοί στην Ελλάδα, το παράδειγμα της Ζακύνθου Χρήστος Πετρέας - 23 October 2019, 11:55 Το ενδιαφέρον για την ανάπτυξη της κρουαζιέρας είναι ότι αφενός σε μικρό χρονικό διάστημα προσφέρει από την προσέγγιση των κρουαζιεροπλοίων, στις τοπικές οικονομίες, έσοδα από τις δαπάνες των επιβατών, και αφετέρου, αναδεικνύει τους προορισμούς για να κάνουν οι επιβάτες αυτοί στο μέλλον πολυήμερες διακοπές. Η στόχευση σε διεύρυνση της τουριστικής προσφοράς, στο πλαίσιο ενός στρατηγικού σχεδιασμού τουριστικής ανάπτυξης για την χώρα, αναπόφευκτα περιλαμβάνει και την ανάπτυξη της δραστηριότητας της κρουαζιέρας, και λόγο της γεωγραφικής θέσης της Ελλάδας στην Ανατολική Μεσόγειο και λόγω της πληθώρας των νησιών που προσφέρονται για να προσεγγίζουν τα κρουαζιερόπλοια.Έχοντας το βλέμμα μας στραμμένο προς το μέλλον και με αισιοδοξία αντιμετωπίζοντας τις δυνατότητες που μας ανοίγονται, η προοπτική της ανάπτυξης της κρουαζιέρας ως μία από τις “θεματικές” μορφές είναι απολύτως δικαιολογημένη, παρά την μείωση που είχε τα τελευταία χρόνια, κυρίως λόγω προβλημάτων στην ευρύτερη περιοχή και όχι οφειλόμενων στον ελλαδικό χώρο. Όμως είναι γνωστό ότι παρά την θετική διάθεση για την ανάπτυξη της κρουαζιέρας, η χώρα μας ακόμη υστερεί στις απαραίτητες λιμενικές υποδομές που χρειάζονται τα μεγάλα κρουαζιερόπλοια που κινούνται σήμερα, αν και όπως θα αναφέρω παρακάτω, και τα μικρότερα κρουαζιερόπλοια μπορούν να αποτελέσουν μέρος της επιθυμητής αγοράς.Το ενδιαφέρον για την ανάπτυξη της κρουαζιέρας είναι ότι αφενός σε μικρό χρονικό διάστημα προσφέρει από την προσέγγιση των κρουαζιεροπλοίων, στις τοπικές οικονομίες, έσοδα από τις δαπάνες των επιβατών, και αφετέρου, αναδεικνύει τους προορισμούς για να κάνουν οι επιβάτες αυτοί στο μέλλον πολυήμερες διακοπές.Είναι γνωστό ότι η διεθνής αγορά της κρουαζιέρας αναπτύσσεται με ταχύτατους ρυθμούς, και επίσης ότι η Ελλάδα, αν και έχει πολλούς λιμένες προορισμούς (40 περίπου λιμάνια δέχονται κρουαζιερόπλοια διαφόρων μεγεθών), δεν έχει καταφέρει να κερδίσει το μερίδιο που θα μπορούσε. Στην ειδική Μελέτη για τις προοπτικές Ανάπτυξης της Κρουαζιέρας (εκπόνηση Σεπτέμβριος 2017 από τη “Διανέοσις”[1]) με βάση πολυκριτηριακή ανάλυση, προτείνονται για ανάπτυξη ως home ports οι λιμένες Πειραιά, Ηρακλείου και Θεσσαλονίκης, σε πρώτη επιλογή, και ακολουθούν κατά σειρά, Ρόδος, Λαύριο και Κέρκυρα. Τα υπόλοιπα λιμάνια οι μελετητές τα αξιολογούν ως λιμάνια προσέγγισης (ports of call). Μία προηγούμενη έρευνά τους τον Ιούνιο 2016[2]  είχε επιβεβαιώσει την ανάγκη λιμενικών υποδομών για την ανάπτυξη του τουρισμού κρουαζιέρας γενικότερα, ενώ οι νόμοι της άρσης του cabotage (που είχε αρχικά καθιερωθεί από το 1926) ολοκληρώθηκαν μόλις τον Απρίλιο 2012. Εάν λάβουμε υπόψη ότι το 2016 η γεωγραφική κατανομή των κύριων λιμένων κρουαζιέρας περιλάμβανε έναν (1) λιμένα – Κέρκυρα - στην Περιφέρεια Ιονίων Νήσων, έναν (1) – Κατάκολο - στην Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδος, έναν (1) – Πειραιάς - στην Περιφέρεια Αττικής, τρεις (3) λιμένες στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου - Σαντορίνη, Μύκονος, Ρόδος - και δύο (2) – Ηράκλειο και Χανιά - στην Περιφέρεια Κρήτης με συνολικές αφίξεις επιβατών περίπου 4,5 εκατομμύρια, και οι 34 δευτερεύοντες ελληνικοί λιμένες κρουαζιέρας υποδέχθηκαν το 2016 αθροιστικά 641.162 επιβάτες κρουαζιέρας, βλέπουμε το μέγεθος των δυνατοτήτων.Χαρακτηριστικό παράδειγμα του μεγάλου τοπικού ενδιαφέροντος ανάπτυξης τουρισμού κρουαζιέρας ήταν η συγκέντρωση στην Ζάκυνθο, πολιτών και εκπροσώπων φορέων, με την παρουσία του τοπικού βουλευτή και του δημάρχου, για το Master Plan του Λιμένα Ζακύνθου, πρόσφατα, το Σάββατο 12 Οκτωβρίου 2019. Στη συγκέντρωση, όπου όλοι επιβεβαίωσαν το τοπικό ενδιαφέρον για την προσέλκυση κρουαζιεροπλοίων, μετά την παρουσίαση της Μελέτης (είχε εκπονηθεί παλαιότερα αλλά τελικά είχε εγκριθεί τον Δεκέμβριο 2017), ακολούθησε πολύωρη και εκτεταμένη συζήτηση που επικεντρώθηκε κυρίως στην επιθυμητή επιλογή της θέσης του προβλήτα για τα κρουαζιερόπλοια και λιγότερο για τα άλλα θέματα και χρήσεις του αναμορφωμένου λιμένα. Σκοπός ήταν βέβαια να καταλήξουν πολίτες και αρμόδιοι φορείς σε συγκεκριμένη χωροταξική επιλογή για να προωθηθεί προς υλοποίηση, το έργο, και να υποστηριχθεί η ανάδειξη της Ζακύνθου ως λιμένας κρουαζιέρας. Παρόμοιες κινήσεις έχουν γίνει και σε άλλα λιμάνια.Στη Ζάκυνθο, ήταν χαρακτηριστικό ότι η παρουσίαση της γενικής προσέγγισης και των επί μέρους δομών ήταν σημαντική, αλλά τελικά από το συνολικό Master Plan, η αναλυτική συζήτηση επικεντρώθηκε μόνο στις δομές της κρουαζιέρας – ίσως σε άλλη ευκαιρία θα γίνει συζήτηση για την σκοπιμότητα των επιλογών και των θέσεων για τα υπόλοιπα τμήματα και τις άλλες χρήσεις (αλιευτικά, χώροι στάθμευσης, επαγγελματικά σκάφη, μεγάλες θαλαμηγοί, εξυπηρέτηση ακτοπλοΐας, τελωνειακοί χώροι κ.λπ.). Είναι αναμφισβήτητο ότι και με τις συγκυρίες της πρόσφατης πτώχευσης της Thomas Cook, αλλά και την αβεβαιότητα των εξελίξεων στην Μεγάλη Βρετανία λόγω του Brexit, και η Ζάκυνθος πρέπει να επενδύσει σε σχεδιασμό που θα υποστηρίξει μία στρατηγική εξωστρέφειας και αναζήτησης και νέων ή και συμπληρωματικών τουριστικών αγορών, με διαμόρφωση και πρόβλεψη σε βάθος χρόνου, τουλάχιστον 3-5 χρόνια, και στην οποία στρατηγική θα πρέπει να ενταχθεί και η συζητηθείσα αναπτυξιακή δράση για τον τουρισμό κρουαζιέρας.Ο τουρισμός της Ζακύνθου, έχει αναπτυχθεί κυρίως αναδεικνύοντας (όπως άλλωστε και οι περισσότερες περιοχές της Ελλάδος) το τρίπτυχο “ήλιος - θάλασσα – παραλία” (το γνωστό “3s” - sun-sea-sand). Στην εξέλιξη της επισκεψιμότητας ο τουρισμός της Ζακύνθου έχει ήδη εντάξει στην μέχρι σήμερα διαμόρφωσή του, διάφορες δραστηριότητες και μορφές, (άλλωστε το νησί έχει αναδείξει την προστασία της χελώνας carretta-carretta στον κόλπο του Λαγανά, είναι παγκοσμίως γνωστό το “Ναυάγιο”, επισκέψιμες οι “γαλάζιες σπηλιές”, αλλά είναι βέβαιο ότι μπορεί να ωφεληθεί από μία συνολική τουριστική αναπτυξιακή στρατηγική, και η συγκυρία στην παρούσα περίοδο προσφέρεται, για ένα στρατηγικό τουριστικό σχεδιασμό με βάθος χρόνου, που μπορεί να συνδυαστεί και με την θητεία της νέας Δημοτικής Αρχής. Ο σχεδιασμός αυτός θα πρέπει να περιλάβει και τις υφιστάμενες δραστηριότητες αλλά και άλλες που μπορούν να αναπτυχθούν με την σωστή ανάδειξη και περιβαλλοντικά συμβατή εκμετάλλευση, όλων των τουριστικών πόρων του νησιού, φυσικών, πολιτιστικών, ανθρωπογενών, παραδοσιακών, κ.λπ. που κατά καιρούς συζητούνται, αλλά μετά “ξεχνιούνται”, και την ανάπτυξη του τουρισμού κρουαζιέρας.Είναι σαφές ότι μέσα στη λογική αυτή η Ζάκυνθος μπορεί να ωφεληθεί από την προσέλκυση κρουαζιεροπλοίων, αλλά εάν το εντάξουμε στους στρατηγικούς στόχους του νησιού, παρά το ότι η ύπαρξη κατάλληλων λιμενικών υποδομών είναι απαραίτητη προϋπόθεση, δεν εξαντλεί το σύνολο της προετοιμασίας και των ενεργειών που συνεπάγεται η σωστή ανάπτυξη αυτής της τουριστικής δραστηριότητας.Η Ζάκυνθος πρέπει να συνδυάσει την κατασκευή προβλήτα κρουαζιεροπλοίων και με τις προδιαγραφές ή επιθυμίες των εταιρειών κρουαζιέρας. Εκτός από καθ’εαυτό λιμενικές υποδομές, αφορούν και τους τόπους επίσκεψης των επιβατών, τις οργανωμένες εκδρομές, τις δραστηριότητες που θα προταθούν για να απασχολήσουν και να ψυχαγωγήσουν τους επιβάτες και τη γενικότερη ανάδειξη της Ζακύνθου ως προορισμού ολιγόωρης ημερήσιας επίσκεψης (για τις ώρες διάρκειας παραμονής του κρουαζιεροπλοίου στο λιμάνι).Στον προγραμματισμό και κατάταξη σημασίας λιμένων, που έγινε επί προηγούμενης Κυβέρνησης (το 2017) στα Ιόνια Νησιά, το μεν λιμάνι της Κέρκυρας κατετάγη στην 1η κατηγορία – Λιμένες Διεθνούς ενδιαφέροντος, ενώ η Ζάκυνθος και η Κεφαλονιά (Αργοστόλι) κατετάγησαν στην 2η κατηγορία – Λιμένες Εθνικής Σημασίας. Η κατάταξη των λιμένων συνδυάστηκε και με τον συνολικό σχεδιασμό χάραξης Εθνικής Λιμενικής Πολιτικής.Η προσέλκυση του τουρισμού κρουαζιέρας, που είναι μία “εναλλακτική μορφή τουρισμού ειδικών ενδιαφερόντων” (special interest tourism), απαιτεί Εξειδικευμένο Σχέδιο Δράσεων, που δεν μπορεί να λειτουργήσει ανεξάρτητα, και χωρίς να υποστηρίζεται από ένα γενικότερο Στρατηγικό Σχεδιασμό Τουριστικής Ανάπτυξης της περιοχής του λιμένα κρουαζιέρας, στην περίπτωση της Ζακύνθου, του νησιού, και που πρέπει να απευθύνεται και προς τους δύο συντελεστές του τουρισμού κρουαζιέρας, και να λαμβάνει υπόψη  τις ιδιαιτερότητές τους:(α) τις εταιρείας κρουαζιεροπλοίων, που διεθνώς είναι ουσιαστικά μια μονοπωλιακή επιχειρηματική δραστηριότητα (10 μεγάλες εταιρείες) και(β) τους δυνητικούς επιβαίνοντες πελάτες, που περιλαμβάνουν δύο υπο-κατηγορίες:(β1) τους πελάτες της μαζικής οργανωμένης κρουαζιέρας των μεγάλων κρουαζιεροπλοίων των 3-4.000 επιβατών(β2) τους πελάτες των εξειδικευμένων προγραμμάτων κρουαζιέρας μεσαίου μεγέθους κρουαζιεροπλοίων των 100-400 επιβατών, που συνήθως απολαμβάνουν υπηρεσιών   “luxury tourism“ και έχουν διαφορετικές απαιτήσεις και συνήθειες (και μπορεί να μείνουν και περισσότερο από μία μέρα σε ένα λιμάνι).Η στόχευση της Ζακύνθου να γίνει ως πρώτο βήμα “λιμένας προσέγγισης κρουαζιεροπλοίων” (port of call) απαιτεί τουλάχιστον μεσοπρόθεσμο στρατηγικό σχεδιασμό, γιατί, εκτός από τον χρόνο που απαιτείται για την κατασκευή και λειτουργία των λιμενικών υποδομών, τα δρομολόγια των κρουαζιεροπλοίων σχεδιάζονται τουλάχιστον πριν δύο χρόνια, προκειμένου να ενταχθούν στα προγράμματα πωλήσεων των εταιρειών κρουαζιέρας, και οι όποιες αλλαγές στις επιλογές των λιμένων προσέγγισης προϋποθέτουν κοστολογήσεις, οργάνωση και συνεννοήσεις για την προβολή και προώθηση τοπικών αξιοθεάτων, ψυχαγωγικών δραστηριοτήτων και άλλων χαρακτηριστικών, και την δημιουργία προγράμματος εναλλακτικών τοπικών εκδρομών (shore excursions).Εκτός από τα συνήθως προβαλλόμενα οφέλη της ημερήσιας επίσκεψης μερικών χιλιάδων επισκεπτών, πρέπει να ληφθούν υπόψη και άλλα συναφή θέματα, όπως οι διαδικασίες ελέγχων ασφάλειας (εισόδου / εξόδου επιβατών), η οργάνωση της διακίνησης σε μικρό χρονικό διάστημα μεγάλου αριθμού επισκεπτών, (σκεφθείτε για την Ζάκυνθο την ξαφνική επίσκεψη, έστω και μόνο 1000 επισκεπτών μαζί δεδομένο ότι το μέσο σημερινό μεγάλο κρουαζιερόπλοιο είναι χωρητικότητας τάξεως 3.000 επιβατών - στον γκρεμό πάνω από το “Ναυάγιο”) και άλλα.Η Ζάκυνθος είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα τουριστικού προορισμού με μεγάλη κίνηση, που μέσω της ανάπτυξης της κρουαζιέρας μπορεί να διευρύνει την τουριστική προσφορά της και να αναδείξει και άλλα τουριστικά προϊόντα. Έχει δε επισημανθεί ότι σε επιλεγμένες περιοχές, οι ίδιες οι εταιρείες κρουαζιέρας έχουν εμπλακεί στην επενδυτική υποστήριξη της κατασκευής λιμενικών υποδομών, σε συνδυασμό με τις δικές τους στρατηγικές επιλογές.Συνηγορούμε βεβαίως, υπέρ της ανάπτυξης της αγοράς κρουαζιέρας, γιατί είναι μία αγορά που επίσης διαφημίζει διεθνώς τους νησιωτικούς και παράκτιους προορισμούς και τα αξιοθέατα και χαρακτηριστικά τους, φέρνει έσοδα στις τοπικές οικονομίες, παροτρύνει τους ημερήσιους επισκέπτες κρουαζιέρας να προγραμματίσουν και μελλοντικές πολυήμερες διακοπές στις περιοχές αυτές. Αλλά πρέπει να γίνεται με τις σωστές προϋποθέσεις, που λαμβάνουν υπόψη τους όλους τους παράγοντες.1. ΔιαΝΕΟσις “Έρευνα Σεπτέμβριος 2017 www.dianeosis.org2. ΔιαΝΕΟσις “Τι πέτυχε η άρση του Cabotage” Δημοσιογραφική Έρευνα – Ιούνιος 2016 www.dianeosis.orgΟ Χρήστος Πετρέας είναι συνεργάτης Σύνταξης – Special Features Editor του Travel Daily News Media Network. Ως επιστημονικός / επιχειρησιακός / τουριστικός / στρατηγικός / εκπαιδευτικός / σύμβουλος σε υπουργεία, φορείς δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και επιχειρήσεις, επαγγελματικά ασχολείται με θέματα επιχειρηματικής, τουριστικής και περιφερειακής ανάπτυξη και μάρκετινγκ, καθώς και ειδικών – εναλλακτικών μορφών, και μικρομεσαίων επιχειρήσεων, με υπέρ 25-ετή εμπειρία στην Ελλάδα και σε ξένες χώρες (Βαλκάνια, Ευρώπη, ΗΠΑ, Αφρική, Μεσόγειο). Έχει συνεργαστεί στην υλοποίηση (>120) έργων ανάπτυξης και στρατηγικού σχεδιασμού και έχει πολυετή ακαδημαϊκή και διδακτική εμπειρία και δραστηριότητα σε θέματα διοίκησης, τουρισμού και περιφερειακής και επιχειρηματικής ανάπτυξης. Εκτεταμένο συγγραφικό και αρθρογραφικό έργο από το 1988 (>200 συγγραφές – εργασίες – δημοσιεύσεις), στην ελληνική και στην αγγλική γλώσσα. 23 October 2019, 11:55 Let's block ads! (Why?)